Làng tái định cư của xã Trà Leng
An tâm đón tết tại làng mới
Hàng chục hộ dân người Mơ Nông tại làng tái định cư ở thôn 2, xã Trà Leng (Nam Trà My) chộn rộn cho khoảnh khắc giao thoa giữa năm cũ và năm mới. Trên mảnh đất khá bằng phẳng của thao trường cũ Trà Dơn, 13 căn nhà sàn khang trang được kiên cố hóa theo hướng “nhà an toàn” dựng lên sừng sững, rộng cửa đón chủ nhân vào an cư.
Với địa hình rộng và phẳng, thao trường Trà Dơn có một không gian khá thoáng đãng nhờ cách xa những ngọn đồi và cao hơn sông Leng. Từ khi được lựa chọn làm nơi tái định cư cho các hộ dân bị sạt lở, mảnh đất 6 hecta này được đánh giá là “có một không hai” không những của xã Trà Leng mà còn cả huyện Nam Trà My.
Ông Trần Duy Dũng - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My cho biết, ngay sau khi sạt lở xảy ra, huyện đã khẩn trương xác định việc dựng lại nhà mới cho người dân là một trong những nhiệm vụ cấp thiết và được đặt lên hàng đầu. Do đó, song song với việc tìm kiếm người mất tích, huyện Nam Trà My cũng chỉ đạo rà soát nhiều địa điểm nhằm xác định làm nơi lập làng mới.
“Để đảm bảo an toàn cũng như đáp ứng các nhu cầu thiết yêu cho người dân tại khu vực tái định cư xã Trà Leng, huyện đã thực hiện phương án đổ sườn bê tông, dựng nhà theo kết cấu và vật liệu an toàn nhưng thiết kế vẫn phù hợp với bản sắc văn hóa của người dân địa phương. Chúng tôi cũng tham khảo ý kiến nhân dân, khi thống nhất được địa điểm, chúng tôi đã tiến hành ngay việc san lấp mặt bằng, tiến hành phân lô và xây dựng” – Ông Trần Duy Dũng nói.
Bên cạnh đó, nhằm hỗ trợ nhân dân vùng sạt lở được đón tết trọn vẹn, huyện Nam Trà My đã đưa 166 tấn gạo về 10 xã để đáp ứng kịp thời cho bà con, không để bà con thiếu đói trong dịp tết. Huyện cũng trích ngân sách thăm hỏi các đối tượng là người có công, mẹ Việt Nam anh hùng, gia đình liệt sĩ, thương binh bệnh binh, trong đó có các đối tượng là người dân bị thiệt hại do thiên tai gây ra.
Duy trì tập quán đón tết
Về đón tết ở làng mới, anh Nguyễn Thành Sơn (thôn 1, xã Trà Leng) không giấu được niềm xúc động, trong ký ức của anh, những cái tết xưa còn đông đủ bà con, khắp nơi trong làng đều khí thế, sôi nổi mỗi độ xuân về - giờ chỉ còn là kỉ niệm. Vợ không còn, nhưng anh Sơn mừng vì vợ đã cùng anh nuôi dạy các con thành người. Năm nay, ba cô con gái của anh Sơn đều tranh thủ về sớm và thay mẹ phụ cha sắm sửa đón tết.
Trong truyền thống của người Mơ Nông, ông bà tổ tiên được thờ ở… bếp, trong mỗi căn nhà, các gia đình sẽ “dựng” một ông táo bằng ba hòn đá đủ vững để nấu nướng. Hầu hết các món cúng được nấu chín trên bếp đặc biệt này. Thêm vào đó, sau khi nghi thức cúng bái được thực hiện xong, người đứng cúng cũng là người duy nhất được phép dùng các món cúng trước, sau đó mời đến các thành viên khác trong gia đình.
Những tập tục đơn thuần ấy đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân nơi đây, họ tôn trọng và nghiêm túc duy trì từ đời này sang đời khác. Về nhà mới, người Trà Leng sẽ duy trì tập tục ấy tùy vào hoàn cảnh từng nhà. Sáng mùng 1, mâm cơm cúng được anh Sơn và các con chuẩn bị xong. Thêm chén trầu và ly rượu, anh bày thành mâm cúng đặt giữa căn nhà mới, trước ban thờ chị nhà.
Vợ anh Sơn mất, tất cả nghi thức cúng bái cũng sẽ “được chị đem theo”, vì theo truyền thống của người Mơ Nông, khi trụ cột trong gia đình qua đời, mọi nghi thức sẽ được xóa bỏ, và chỉ được thực hiện bởi thể hệ tiếp theo khi họ tiếp quản căn nhà và trở thành trụ cột mới, gia đình anh Sơn cũng không ngoại lệ. Trước di ảnh của vợ, anh Sơn mong cầu thần linh và người quá cố phò hộ gia đình được bình an, giúp đỡ công việc làm ăn, đừng cho đau cho ốm, đừng cho rủi ro, đón một năm mới trọn vẹn…
Ở làng tái định cư tại Trà Leng, duy chỉ còn nhà bố Hồ Văn Đề là nơi duy nhất còn thực hiện nghi thực cúng truyền thống. Trước khi về nhà mới, vợ chồng bố cũng cẩn thận sắp xếp một lễ cúng nhỏ để bái tạ thần linh và Bác Hồ theo nghi thức của đồng bào mình. “Có được nhà cửa mát mẻ thế này cũng do chính quyền hết, nếu không có Đảng, nhà nước làm chi có nhà mát mẻ thế này” - bố Đề tải long.
Người Mơ Nông cũng rất tín nhiệm già làng, mỗi dịp trước tết, già làng sẽ tập trung bà con về nhà Ưng (nhà cộng đồng) đề bàn việc làng, trong đó có việc vui chơi ngày tết. Nhưng vì hoàn cảnh, bà con đành tạm gác chuyện này sang bên để đón một cái tết “tạm”.
Ông Phan Quốc Cường - Chủ tịch UBND xã Trà Leng cho biết, bên cạnh xây dựng các căn nhà con lại trong khu tái định cư, địa phương sẽ tiếp tục vơi phối hợp với quân khu V sẽ cố gắng hoàn thiện nhà sinh hoạt cộng đồng trong năm nay để bà con có nơi sinh hoạt tập trung. “Việc sớm có nhà sinh hoạt cộng đồng góp phần duy trì bản sắc của người Mơ Nông và đảm bảo đầy đủ yếu tố của một làng văn hóa kiểu mẫu”.
Trong nắm ấm, người Mơ Nông ở Trà Leng và khắp nơi trên địa bàn huyện Nam Trà My dang tay đón nhận cuộc sống mới sau biến cố cuộc đời.